TÜBİTAK-TİDEB ARGE YARDIMI IV DEĞERLENDİRME TOPLANTISI

Daha önce kısaca tanıtıp, proje ve bütçe disiplinleri açısından ele aldığımız ve yazılım sektörü gözüyle değerlendirmelerde bulunduğumuz TÜBİTAK-TİDEB ARGE yardımına ilişkin olarak, TÜBİTAK-TİDEB’in düzenlemesi ve firmaların geniş bir katılımıyla ARGE Yardımı IV Değerlendirme Toplantısı 1 Haziran 2001’de İTÜ Ayazağa, S.Demirel Kültür Merkezi’nde yapıldı.

Toplantıda Dış Ticaret Müsteşarlığı ve TÜBİTAK’ın açılış konuşmalarının ardından TİDEB’in faaliyetleri, ARGE yardımı uygulama sonuçları, krizden çıkışta ARGE’nin rolü, firmaların başarı öyküleri başlıklı konuşmalar yapıldı.

Konuşmaların ardından, kurucuları TÜBİTAK’ta önemli görevlerde bulunmuş ve ARGE yardımı danışmanlığı ve performans değerlendirme alanında uzman bir firma olan Karar Danışmanlık’ın önderliğinde, toplantının asıl amacı olan, 4 Mayıs 2001’de Ankara’da yapılan ARGE yardımı performans değerlendirme çalışmasının sonuçlarının ele alındığı ve çok sayıda firmanın katkısıyla iyileştirme önerilerinin oluşturulduğu bir atelye çalışması yapıldı.

Misyonu, sanayinin ARGE yeteneği kazanmasını sağlayacak araçları geliştirmek, uygulamak ve etkinliğini değerlendirmek olarak özetlenebilen TÜBİTAK-TİDEB’in ARGE yardımı performans değerlendirme çalışmasına, İlgili Yürütücü Kuruluşlar’dan Dış Ticaret Müsteşarlığı, TTGV, TÜBİTAK-TİDEB, Hakem ve İzleyiciler Grubu, Büyük Sanayi Kuruluşları’ndan Alcatel, Arçelik, Aselsan, Ford Otosan, Karel, Netaş, Teba Günkol, T.Şişe ve Cam Fabrikası, Vestel, Küçük ve Orta Sanayi Kuruluşları’ndan Ertaş, EST, Kromaş, Lafer, Mostek, Organik Kimya, Protekila, TİDEB Alan Koordinatörleri ve Karar Danışmanlık firması katıldılar.

Yukarıda sayılan tarafların verdikleri bilgiler sonucu oluşan, TÜBİTAK-TİDEB’in ARGE yardımı hakkındaki önemli sayılabilecek bilgileri (tarafların, süreçlerin ve unsurların göreli önemlilikleri ve performansları), aşağıda özet olarak sunuyoruz:

 

Katılan taraflar:

ARGE yardım sürecindeki taraflar, İlgili Yürütücü Kuruluşlar (TİDEB-Teknoloji İzleme ve Değerlendirme Başkanlığı, DTM-Dış Ticaret Müsteşarlığı, Alan Komiteleri, TTGV-Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı), Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları, Hakem ve İzleyiciler, Büyük Sanayi Firmaları’ndan oluşmaktadır.

ARGE yardımı sürecindeki tarafların önem sıralaması -yine tarafların ortak görüşlerine göre- ilk sırada 0.31 oranla TİDEB, DTM, Alan Komiteleri, TTGV’den oluşan İlgili Yürütücü Kuruluşlar’dan, ikinci sırada 0.28 oranla Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları’ndan, üçüncü sırada 0.21 oranla Hakem ve İzleyiciler’den, dördüncü sırada 0.20 oranla Büyük Sanayi Firmaları’ndan oluşmaktadır.

Detay bazda elde edilen sonuçlara göre her taraf, kendisini sürecin içerisindeki en önemli taraf olarak görmektedir.

Sonuç olarak; burada ARGE yardımının önemli bir hedefi olan Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları’nın önem sıralamasında Büyük Sanayi Firmaları’nı geçerek ikinci sırayı aldığına dikkati çekmek gerekir.

 

 

Süreçler:

ARGE yardımı, DTM ve TÜBİTAK tarafından hazırlanmış prosedürleri içeren “uygulama esasları” süreci, firmanın başvurusundan kararın firmaya bildirildiği ana kadar olan “değerlendirme kabul” süreci, desteklenen firmaların teknik ve mali değerlendirme aşamalarından geçtiği “izleme” süreci ve TÜBİTAK, DTM, hakemler ve izleyicilerle temasa geçilen “firmaların ilişkileri” sürecinden oluşmaktadır.

ARGE yardımındaki süreçlerin önem sıralaması -yine tarafların ortak görüşlerine göre- ilk sırada 0.308 oranla firma başvurularının “değerlendirilme kabul” sürecinden, ikinci sırada 0.258 oranla “firmaların ilişkileri” sürecinden, üçüncü sırada 0.239 oranla “izleme” sürecinden ve dördüncü sırada 0.195 oranla “uygulama esasları” sürecinden oluşmaktadır.

Detay bazda elde edilen sonuçlara göre Büyük Sanayi Firmaları, “uygulama esasları” sürecini; Hakem ve İzleyiciler, firma başvurularının “değerlendirilme kabul” sürecini; Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları, firmaların TÜBİTAK ve ilgili diğer kişi ve kuruluşlarla olan “firmaların ilişkileri” sürecini daha önemli görmektedirler.

Süreçler önem sıralaması kapsamında değerlendirildiğinde; Büyük Sanayi Firmaları, işin temelinde olan “uygulama esasları” sürecine odaklanırlarken, Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları ise “firmaların ilişkileri” sürecine odaklanmışlardır. Bu durumun firmaların konu hakkında uzman danışmanlık gereksinimlerini ortaya çıkardığı düşünülebilir.

Süreçler performans kapsamında değerlendirildiğinde; “uygulama esasları” süreci firmalar tarafından çeşitli nedenlerle başarısız, “değerlendirilme kabul” revizyon gereğine rağmen genel olarak başarılı, “izleme” süreci Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları tarafından başarısız, “firmaların ilişkileri” süreci firmalar tarafından başarısız, Hakem ve İzleyiciler tarafından mükemmel derecede başarılı bulunmaktadır.

 

 

Uygulama esasları unsurları :

ARGE yardımı uygulama esasları unsurları, süreçteki ortak lisanı sağlamak amacıyla dokümanlardaki kavramlara yönelik “tanımlama”lardan, süreç ve dokümanlardaki “kurallar/ölçütler”den, süreçteki tüm yazılı açıklama, form ve resmi yazışmalardan mevcut “dokümantasyon”dan oluşmaktadır.

ARGE yardımı uygulama esasları unsurlarının önem sıralaması -yine tarafların ortak görüşlerine göre- ilk sırada 8.79 oranla “kurallar/ölçütler” unsurundan, ikinci sırada 6.36 oranla “dokümantasyon” unsurundan, üçüncü sırada 4.33 oranla “tanımlama” unsurundan oluşmaktadır.

Detay bazda elde edilen sonuçlara göre, İlgili Yürütücü Kuruluşlar “tanımlama” unsurunu, Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları “kurallar/ölçütler” unsurunu,

Büyük Sanayi Firmaları ile Hakem ve İzleyiciler ise ““dokümantasyon” unsurunu daha önemli görmektedirler.

Uygulama esasları unsurları önem derecesi kapsamında değerlendirildiğinde; İlgili Yürütücü Kuruluşlar’ın uygulamada tanımlamalara ilişkin sorunlar yaşadıkları, Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları’nın kural ve ölçütleri çok karmaşık ve detaylı bulduğu düşünülmektedir.

Uygulama esasları unsurları performans kapsamında değerlendirildiğinde; “tanımlama” unsurları Büyük Sanayi Firmaları tarafından başarısız, “dokümantasyon” unsurları genelde başarılı, “kurallar/ölçütler” unsurları genellikle firmalar tarafından başarısız bulunmaktadır.

 

 

Değerlendirme kabul unsurları:

ARGE yardımı değerlendirme kabul unsurları, proje başvurusu için hazırlanması gereken dokümantasyonu kapsayan “proje önerisi”nden, proje için atanmış akademisyen hakemlerin firma ziyareti sonucu oluşturdukları “hakem değerlendirmesi”nden, üç aşamadan (ön değerlendirme-karar değerlendirmesi-alan komitesi değerlendirmesi) oluşan “TİDEB değerlendirmesi”nden oluşmaktadır.

ARGE yardımı değerlendirme kabul unsurlarının önem sıralaması -yine tarafların ortak görüşlerine göre- ilk sırada 12.68 oranla “TİDEB değerlendirmesi” unsurundan, ikinci sırada 10.34 oranla “hakem değerlendirmesi” unsurundan, üçüncü sırada 7.71 oranla “proje önerisi” unsurundan oluşmaktadır.

Detay bazda elde edilen sonuçlara göre, Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları “proje önerisi” unsurunu, Hakem ve İzleyiciler “hakem değerlendirmesi” unsurunu, İlgili Yürütücü Kuruluşlar “TİDEB değerlendirmesi” unsurunu daha önemli görmektedirler.

Değerlendirme kabul unsurları önem derecesi kapsamında değerlendirildiğinde; her unsur, sahibi tarafından -doğal olarak- sürecin en önemli unsuru varsayılmaktadır.

Değerlendirme kabul unsurları performans kapsamında değerlendirildiğinde; “proje önerisi” Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları tarafından başarısız,

“hakem değerlendirmesi” genelde başarılı, “TİDEB değerlendirmesi” Büyük Sanayi Firmaları tarafından başarısız bulunmaktadır.

 

 

İzleme unsurları:

ARGE yardımı izleme unsurları, desteklenen projenin iş paketlerine ait giderlerin TİDEB’e bildirildiği “gider bildirimi”nden, desteklenen projenin gerçekleşen faaliyet ve harcamalarının birbiriyle uyumlu olarak değerlendirildiği “teknik değerlendirme”den, proje giderlerinin ve firma performans bilgilerinin değerlendirildiği “mali değerlendirme”den, desteklenen projeyi mali ve fiziksel açıdan inceleyerek genel değerlendirmeye varan “izleyici”den oluşmaktadır.

ARGE yardımı izleme unsurlarının önem sıralaması -yine tarafların ortak görüşlerine göre- ilk sırada 7.74 oranla “teknik değerlendirme” unsurundan, ikinci sırada 6.30 oranla “mali değerlendirme” unsurundan, üçüncü sırada 6.01 oranla “izleyici” unsurundan, dördüncü sırada 3.86 oranla “gider bildirimi” unsurundan oluşmaktadır.

Detay bazda elde edilen sonuçlara göre, Büyük Sanayi Firmaları “gider bildirimi” unsurunu, Hakem ve İzleyiciler ““teknik değerlendirme” unsurunu, Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları “mali değerlendirme” unsurunu, İlgili Yürütücü Kuruluşlar “izleyici” unsurunu daha önemli görmektedirler.

İzleme unsurları önem derecesi kapsamında değerlendirildiğinde ; yine her unsurun, sahibi tarafından sürecin en önemli unsuru varsayıldığı tekrarlanabilir. Ancak “mali değerlendirme” unsuru özellikle Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları tarafından diğer unsurlara oranla göreli olarak daha çok önem verilen bir unsurdur.

İzleme unsurları performans kapsamında değerlendirildiğinde ; “gider bildirimi” unsuru İlgili Yürütücü Kuruluşlar ve Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları tarafından başarısız, “teknik değerlendirme” unsuru Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları tarafından başarısız, “mali değerlendirme” unsuru genelde firmalar tarafından başarısız, “izleyici” unsuru Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları tarafından başarısız bulunmaktadır.

 

 

Firmaların ilişkileri unsurları:

ARGE yardımı firmaların ilişkileri unsurları, TİDEB’in ARGE yardımı ile ilgili olarak yazılı, sözlü ya da elektronik ortamda yaptığı bilgilendirme etkinliklerini kapsayan “tanıtım”dan, Dış Ticaret Müşteşarlığı’nın destek tutarını ödeme onayı-firmaya bildirilmesi-ödenmesi süreçlerini kapsayan “ödemeler”den, TİDEB’in süreçte yer alan kuruluşlarla gerçekleştirdiği her türlü iletişimini kapsayan “TİDEB destek hizmetleri”nden oluşmaktadır.

ARGE yardımı izleme unsurlarının önem sıralaması -yine tarafların ortak görüşlerine göre- ilk sırada 14.70 oranla “ödemeler” unsurundan, ikinci sırada 5.89 oranla “TİDEB destek hizmetleri” unsurundan, üçüncü sırada 5.25 oranla “tanıtım” unsurundan oluşmaktadır.

Detay bazda elde edilen sonuçlara göre İlgili Yürütücü Kuruluşlar “tanıtım” unsurunu, Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları “ödemeler” unsurunu, Hakem ve İzleyiciler “TİDEB destek hizmetleri” unsurunu daha önemli görmektedirler.

Firmaların ilişkileri unsurları önem derecesi kapsamında değerlendirildiğinde; yine her unsurun, sahibi tarafından sürecin en önemli unsuru varsayıldığı tekrarlanabilir. Ancak “ödemeler” unsuru Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları ve Büyük Sanayi Firmaları tarafından yukarıda saydığımız tüm unsurlar içerisinde en önemli unsur olarak görülmektedir.

Firmaların ilişkileri unsurları performans kapsamında değerlendirildiğinde; “tanıtım” unsuru Hakem ve İzleyiciler tarafından başarısız, “ödemeler” unsuru genelde tüm firmalar tarafından çok başarısız, Hakem ve İzleyiciler tarafından başarısız, “TİDEB destek hizmetleri” tüm taraflarca genelde başarılı bulunmaktadır.

 

 

Öneriler:

Yukarıda kısaca açıklanan bulgular çerçevesinde TİDEB Başkanı Prof.Dr. Nevzat Özgüven, TİDEB Alan Koordinatörleri ve Karar Danışmanlık tarafından yapılan çalışmada aşağıdaki yedi konuda öncelikli olarak iyileştirme çalışmaları yapılması gerekliliği belirlenmiştir.

Öneri 1: Uygulama esasları “tanımlama” unsuruna ilişkin olarak, tüm taraflar arasında ortak bir dil birliği ve anlayış sağlamak.

Öneri 2: Uygulama esasları “kurallar-ölçütler” unsuruna ilişkin olarak, Küçük ve Orta Büyüklükteki Sanayi Firmaları’nın aldığı desteğin artırılması.

Öneri 3: Değerlendirme-kabul evresinin “proje önerisi” unsuruna ilişkin olarak, proje başvuru dokümantasyonunun hazırlanmasında kolaylık sağlanması.

Öneri 4: Değerlendirme-kabul evresinin “TİDEB değerlendirmesi” unsuruna ilişkin olarak, değerlendirme sürelerinin kısaltılması.

Öneri 5: İzleme evresinin “gider bildirimi” unsuruna ilişkin olarak, gider bildirim aralıklarının kısaltılması.

Öneri 6: İzleme evresinin “mali değerlendirme” unsuruna ilişkin olarak, gider bildirimlerindeki belge sayısının azaltılması ve eksik belge bildiriminin önüne geçilmesi.

Öneri 7: Firmaların ilişkileri evresinin “ödemeler” unsuruna ilişkin olarak, ödeme süresinin azaltılması.

TÜBİTAK-TİDEB’in, ARGE yardımına başvuran ve yardımı almakta olan firmalara sunduğu öneriler ise aşağıdaki gibidir:

Öneri 1: Firmaların ARGE yardımına konu olan harcamalarının, firmaların ARGE Giderleri hesabına kaydedilmesi.

Öneri 2: Muhasebe sisteminin proje esaslı kayıt yapacak şekilde düzenlenmesi.

Öneri 3: Firma içi teknik grup ve mali grup koordinasyonunun sağlanması.

Yararlanılan kaynaklar: Bu çalışmada TÜBİTAK-TİDEB ve Karar Danışmanlık şirketinin konu ile ilgili dokümanlarından yararlanılmıştır. www.tubitak.gov.tr ; www.karar.com.tr

Memet Özkan

Yazarın notu: Bu yazı, Computer Life dergisinin 25 Haziran 2001 tarihli sayısında yayınlanmıştır.