AVRUPA BİRLİĞİ-KOBİLER-KAVRAMLAR-3

Standardizasyon

Standartlar, yetkili kılınan yetkileri ulusal ve uluslararası bir standardizasyon kurumu tarafından kabul edilen; yaygın olarak bir defadan fazla kullanılan; madde, ürün ve hizmetler için kuralları, yöntemleri veya ürünlerin üretim metotlarının, ilgili süreçlerin niteliklerini saptayan ve ilgili tarafların işbirliği ile hazırlanan  teknik belgelerdir. Malların serbest dolaşımının sağlanması, büyük ölçüde kullanılan ulusal standartların uyumlaştırılmasıyla bağlantılıdır. Bu nedenle uluslararası düzeyde standardizasyon çalışmaları yapılmaktadır. Standardizasyon alanında uluslararası düzeyde faaliyet gösteren en önemli kurum ISO’dur (International Standards Organization-Uluslararası Standartlar Örgütü)

Avrupa Birliği de malların serbest dolaşımına katkıda bulunmak amacıyla ulusal standartların yerine Avrupa standartları oluşturulması için çalışmalar yürütmektedir. AB’de standardizasyon çalışmalarının tarihi gelişimi incelendiğinde, uyumlaştırma sürecinin “Klasik Yaklaşım” ve “Yeni Yaklaşım” olmak üzere iki farklı yaklaşıma dayalı olarak belirlendiği göze çarpmaktadır.

“Klasik Yaklaşım”ın temel ilkesi, mevzuat düzeyindeki teknik düzenlemelerle eş, etkili standartların uyumlaştırılmasıdır. Klasik yaklaşım çerçevesinde düzenlenen yönergeler, test ve belgelerin üye devletler arasında karşılıklı tanınmasına yönelik düzenlemelerin ötesinde, her ürünün uyması gereken teknik özellikleri en ince ayrıntısına kadar açıklamıştır. Teknolojik gelişmeye paralel olarak ürünlerin çeşitlenmesi ve gerekli belgelerin sayısının giderek artması sonucu, sistem işlevselliğini yitirmiştir.

“Yeni Yaklaşım” ise yönergelerin çok fazla teknik ayrıntı içermemesini, ürünlerin mal gruplarına göre uyması gereken genel kuralları belirlemesini öngörmektedir. Teknik ayrıntılar için ise AB düzeyinde belirlenen standartlara atıfta bulunmaktadır. “Yeni Yaklaşım” da ayrıca, yönergeler ürünlere göre değil, ürünlerin kullanım amaçlarına göre sınıflandırıldığı ürün grupları hazırlanmakta, böylece benzer işlev gören ürünler aynı yönerge kapsamında yer almaktadır. “Yeni Yaklaşım”a göre yönergelere uymak zorunlu, standartlara uyum ise ihtiyaridir. Ancak standartlara uygun üretim yapılması halinde, yönergelere de uyulduğunun varsayılması, üreticileri standartlara uygun üretime teşvik etmektedir.

AB’de standardizasyon alanmında faaliyet gösteren üç kurum bulunmaktadır.

·         Avrupa standartlar komitesi (CEN)

·         Avrupa elektronik standartlar komitesi (CENELEC)

·         Avrupa telekomünikasyon standartları komitesi (ETSI)

Bu kurumlar arasında en geniş çalışma alanına sahip olan kurum CEN’dir (Bkz CEN,CENELEC,ETSI)

Akreditasyon

Bir kuruluşun belgelendirme faaliyetinde bulunabilmesi için gerekli olan gözlemi yapan ve yeterliliğini onaylayan otoritenin  uyguladığı prosedürdür. Başka bir deyişle, Akreditasyon ; laboratuvar, belgelendirme test/muayene kuruluşlarının, bir akreditasyon kuruluşunca belirli teknik kriterlere göre yeterliliğin onaylanma işlemidir.

Akreditasyon sisteminde Avrupa Birliğinde kullanılan araç EN 45000(45001 standardı, 17025 olarak değiştirilmiştir.) uyumlaştırılmış  standartlar serisidir. Bu standartlar laboratuvarlar, belgelendirme ve test/muayene işlemlerini yürüten kuruluşların uymaları gereken hususları belirten standartlar olup, adı geçen kuruluşlara bağımsız kuruluş statüsü kazandırmaktadır.

Avrupa Standartlar Komitesi

Kısa adı CEN olan Avrupa Standartlar Komitesi, standartların AB düzeyinde uyumlaştırması amacıyla faaliyette bulunan temel kurumdur. Çalışma alanı diğer iki kuruma (CENELEC ve ETSI) oranla daha geniş olan CEN, tüm sektörlerde uyumlaştırılmış AB standartları oluşturarak, ulusal standartların farklılığından doğan ve Tek Pazarın işleyişini olumsuz yönde etkileyen teknik engellerin kaldırılması yönünde çalışmalar yapmaktadır. CEN’in misyonu, uluslararası kurumlar ve Avrupa’daki ortakları ile beraber, Avrupa’da ticaretin önündeki engelleri azaltmak, ürün güvenilirliğini geliştirmek, ürünlerin, sistemlerin ve hizmetlerin birlikte çalışılabilirliğine imkan vermek ve ortak teknik anlayışı geliştirmek için gerekli teknik uyumlaştırmayı ilerletmektir.

Mümkün olan her durumda CEN, diğer Avrupa kurumları (havacılık ve uzay, demir ve çelik, açık sistemler ve elektronik veri alışverişi) ve Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) ile birlikte çalışır.

Avrupa Test ve Belgelendirme Organizasyonu

Avrupa’daki Akreditasyon Kuruluşları, işbirliği yapabilmek ve ortak anlaşmaların yapılabilmesi ve tek bir Akreditasyon sisteminin geliştirilebilmesi için şemsiye kurum niteliğindeki Avrupa Test ve Belgelendirme Organizasyonunu (EOTC) kurmuşlardır. EOTC, Avrupa Birliğinin desteklediği bir bilgi ağı olup, üye ve aday ülkeler arasında veya ulusal anlamda gerçekleştirilen etkinlikleri duyurmakta, dokümantasyon ve haberleri WEB sayfasında kullanıma sunmakta, ayrıca projelere katılım ve bunlara ilişkin duyuruların yapılmasında görev üslenmektedir. EOTC ayrıca geliştirdiği iki ağ üzerinden on-line hizmet vermektedir. Bunlardan biri Avrupa Uygunluk Değerlendirme Faaliyetleri Bilgi Hizmetleri Ağı (TICQA) diğeri ise Lojistik Destekler Yetkilendirilmiş Kuruluşları Veri Tabanıdır (NBLS).

Avrupa Elektroteknik Standartları Komitesi

Kısa adı CENELEC olan Avrupa Elektroteknik Standartlar Komitesi, Avrupa düzeyinde standardizasyon alanında çalışmalarda bulunan üç kurumdan biridir. (diğerleri CEN ve ETS). Avrupa düzeyinde her sektörde standardizasyon çalışmaları yapan CEN’e kıyasla daha küçük ve homojen bir yapısı olan CENELEC, ürün emniyeti ve ürünün elektroteknik yapısına yönelik standartlar hazırlamktadır. Türkiye CEN/CENELEC teknik komitelerine ortak ülke sıfatıyla katılabilmektedir.

Onaylanmış Kuruluş

Onaylanmış kuruluşlar (Notified Body) yeni yaklaşım direktiflerinde tehlikeli ürünler kapsamında sayılan ürünlerin, CE işaretli olarak pazara sunumunda zorunlu olan uygunluk değerlendirme prosedürleri için hizmet veren 3. Taraf kuruluşlarıdır. Bu kuruluşlar EN 45000 standartları serisine göre akredite edilmiş yetkin kuruluşlar olup, bu kapsamda faaliyetlerini sürdürebilmeleri için ulusal otoritelerce (direktiflerden sorumlu ilgili Bakanlıklarca) ayrıca atanmaktadırlar. Bu nedenle onaylanmış kuruluşlara, yetkilendirilmiş kuruluşlar da denilmektedir. Onaylanmış kuruluşların listesi ayrıca Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde yayımlanmaktadır.

Kuruluşlar için Akreditasyon Direktifler gereği değildir, ancak teknik yeterlilik anlamında çok önemli bir araçtır. Akreditasyon ile Notifikasyon arasındaki farklılık da söylenebilir; Notifikasyon teknik ve politik bir kavramdır, Akreditasyon ise sadece Notifikasyonun teknik bir bölümüdür.

Derleyen: Memet Özkan

memeto@hotmail.com

Yararlanılan kaynak:

“Avrupa Birliği Terminolojisinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerle İlgili Sözcük ve Kavramlar”, KOSGEB, KOSGEB Teknoloji Destek Süreçleri Uzmanı Seçil Başmanav, Haziran 2001.