KRİZDEN ÇIKIŞTA BARTER-1

BARTER SİSTEMLERİ HAKKINDA ÖN BİLGİ

1)Genel Tanımlar :

Barter İngilizce “TAKAS”kelimesinin karşılığı olup,günümüzde internet ve network sistemleri üzerinden yapılan , “Çoklu mal/hizmet takas borsasını” ifade etmektedir. Gelişmiş ülkelerde 40 yıldır uygulanmakta olan bu sistemin ülkemize girişi ancak 10 yıl olmuştur.

Yurt içi ve yurt dışı pazarların yapısal olarak değişmesi ile özellikle pazarlama ve finansman konusunda ek kaynaklara ve yeni yöntemlere ihtiyaç duyan firmaların , ortak bir havuz oluşturarak “ pazarlama , satın alma ve finansman “ konularında faydalandıkları organize bir ticari örgütlenmedir.

Firmalara , atıl üretim değerlerini ve stok ürünlerini , daha gerekli olan faaliyet girdilerine çevirme imkanını sunmaktadır.

Firmaların mevcut nakit satışlarına hiç dokunmadan ; atıl kapasite ile üretim artışının gerçekleşmesi ve bu üretim artışı ile çeşitli ürünlerin satın alınması esasına dayanmaktadır.

Barter sistemi de ekonomik gücünü , firmaların bu atıl kapasitesinden ve stok ürünlerinden sağlar.

Sistemin çalışmasında üç taraf mevcuttur.

a) SATICI FİRMA

Ürününü sistemde satan firmadır.“sistemden alacaklı pozisyondadır.”Alacağı barter sistemi tarafından ,mal karşılığında tahsilat yapması kaydıyla teminat altına alınmıştır.

b) ALICI FİRMA

Satın aldığı ürünün bedeli mukabilinde , ürettiği başka bir ürün ile sisteme belirlenen süre zarfında ürün satışı yapmayı ya da bu süre sonunda nakit para ile borcunu ödemeyi taahhüt eden firmadır.

c) BARTER ŞİRKETİ

Sistemin sağlıklı işlemesini temin eden,kayıtları tutan ve taraflara sistem imkanlarını sistem adına vekaleten sağlayan ,firmaların elindeki imkanların optimum şekilde kullanılmasını organize eden , kurumdur.

2 ) Barter sisteminin Kullanımı ve Faydaları :

Sistem her üç tarafa da fayda sağlamaktadır. Ülkemizde faaliyet gösteren üç barter firması ufak farklılıklarla beraber ,yaklaşık aynı koşullarla faaliyet göstermektedirler. Bu sistemin, optimize olmuş ve ülke koşullarına adapte edilmiş olmasından kaynaklanır.

SATICI FİRMA AÇISINDAN FAYDASI

Firmanın barter sisteminden maksimum faydayı sağlaması için normal ticari faaliyetine aynen devam etmesi şarttır. Barter da yapacağı satışın atıl ya da stok bir değer ile yapılması durumunda firmaya faydası vardır. Sistem içindeki faaliyetleri artıkça yaptığı ticaretin boyutlarını geliştirebilir. “Sistem içinde yapılan satış “ , sistem tarafından tüm üyelerce kabul edilen bir maddi değer ölçüsüne “barter para birimine (bpb) “ çevrilir .Barter Para Birimi (bpb) genel olarak değer değişimi çok az olan bir döviz cinsine bağlıdır ($ ,ECU, DM ,vs) Kayıtlarda bu şekilde belirlenir.

Barter sistemi içinde yapılan satış “firmanın piyasada yaptığı ürün satışının üzerine eklenen yeni bir satıştır. Böylece firma ,normal ticari faaliyetinin üzerinde yeni bir satış gerçekleştirerek , ek bir kazanç sağlamıştır. Faaliyet giderlerini piyasa koşullarında yaptığı satışı ile karşılayan firma ,bu ürünlerin satışında gerçek gider olarak sadece hammadde giderlerini yüklenmiştir . Net kar marjı çok daha yüksek olan bu ürünlerin satışı ile de ,genel üretiminde kullandığı ve genel giderlerini bir kısmını oluşturan ürün kalemlerini satın alır. Bir bakıma bu fazla ürün ile ihtiyaç duyduğu ürünleri takas etmiş ve bu ürünlerin alımı için zaten harcayacağı nakit parayı da tasarruf etmiş olur. Sonuç olarak net kar da artış sağlar.

ALICI FİRMA AÇISINDAN FAYDASI

Ürünü alıp faydalanan firmanın borcunu ödemesi için önünde iki imkan mevcuttur:Ya borcunu belirlenen süre içinde malını/hizmetini,yine sistem içinden bir firmaya, satarak ödeyecektir; ya da borcunu bu süre (genelde dokuz ay ) sonunda belirlenmiş barter para birimi ( genelde bir dövizin merkez bankası efektif satış kuru ) üzerinden nakit olarak öder.

Borcunu malı ile ödeyen firma hem ekstra olarak bir satış yapmıştır , hem de bununla gider kalemlerinin bir kısmını tedarik etmiş olur ki ; alternatif maliyetli yatırımlarına ve daha geri sırada bekleyen gider kalemlerine daha fazla kaynak ayırmıştır. Satıştaki daha yüksek kar marjı ile finansman maliyetini de azaltmış olur.( İktisadi olarak firmanın üretim artışı ile marjinal maliyetinin , işba noktasına kadar sürdürmesi öngörülmektedir.

Oysa pratikte , firmaların atıl kapasiteleri vardır ve satış yapamamaktadırlar çünkü alıcı ile ilgili çeşitli sorunları vardır. Bu nedenle satabildikleri ve bir miktarda kabul edilebilir stok oranında üretim yapmaktadırlar. Diğer yandan firmanın genel faaliyet giderlerinin tümü , bu satılabilen ürün üzerinden sağlanmaktadır. Atıl kapasitenin genel faaliyet giderleri de ,bu satış yapılan ürün fiyatı içindedir.)

Borcunu nakit olarak barter para birimi üzerinden ödeyen firma ise;bu süre zarfında hem malı hem de bu ürüne ödeyeceği nakdi alternatif yatırım alanlarında kullanmış olur. Vadesinde ödenen borçtan ayrıca bir komisyon ya da vade farkı alınmaz. Bu “döviz bazlı ayni kredi”olarak ta değerlendirilebilir.

BARTER FİRMASI AÇISINDAN FAYDASI

Temel olarak barter şirketi ,gücünü firmaların atıl kapasite ve stoklarından sağlayan bir kaydi para üretmiştir. Üye firmalar , atıl kapasite ve stok ürünlerle ilgili ticari faaliyetlerinde bu parayı kullanmaktadır. Firmaların bu parayı kullanmayı tercih etmesi içinde,piyasa da mevcut olmayan bazı özel imkanlar üye firmalara sağlanmıştır.

Firmalara barter sistemi içinde güvenli bir ticaret imkanı sağlayan barter şirketi, hizmetinin karşılığında bir finansman kurumu olarak “komisyon”alır.(Komisyonlar ürün satın alan firmadan nakit , satışı yapan firmadan barter ile alınır) Firmaların sisteme dahil olurken ödedikleri veya borçlandıkları “yıllık üyelik aidatı”, cüzi bir miktar oluşu nedeniyle esas gelirde payı azdır.

Barter şirketi , kendi ihtiyaçlarını sistemden karşılayarak hizmet alacağının bir kısmını tahsil eder. Ayrıca yürüttüğü çeşitli projeleri ve yatırımları içinde sistemden ürün alır ya da üye firmaları projeleri içinde (fason ,taşeron firma olarak ) kullanır. Böylece bu faaliyetlerinde kullanacağı nakit finansmanın bir kısmını da , alternatif yatırımlara yönlendirmek üzere tasarruf etmiş olur.

Barter şirketi sistemden kullandığı kredi ile kendi limitlerini aşmış ise ,sisteme ürün girişi sağlayarak bunu dengeler. (Sistemden ürün alarak tasarruf ettiği nakit paranın bir kısmı ile aştığı limiti dengelemek üzere , sistemden alacaklı olan kimi üyelerin talep etmiş olduğu çeşitli ürünleri piyasadan toptan fiyatıyla alır . Bu ürünleri barter sistemi içinde piyasa rayiç bedeli üzerinden barter ile alacaklı firmalara satar .-Toptan fiyat ile perakende fiyat arasındaki kar farkı da barter şirketinin ticari bir geliridir.- )

3 ) Sistemin Çalıştırılması :

a ) Barter sistemin de yer alan firmalar; satın almak ve satmak istedikleri ürünlerin satıcısına ve alıcısına, barter şirketinin sunduğu imkanlar dahilinde ulaşırlar.

Bu işlemler şu şekillerden biri ile olur:

I ) Satış amacıyla daha önceden bildirilmiş ürünler ile alım yapmak isteyen firmaların bilgileri barter merkezinde toplanır ve karşılaştırılır ,firmalara karşı firma bilgisi ulaştırılır.

II ) Barter şirketinin yayınlamış olduğu neşriyattan arz edilen ürünler ile ilgili bilgileri alıp,direkt kendileri ulaşırlar.(Web sayfası,broşür,dergi,vs)

III ) Barter firmasının görevli elemanları vasıtasıyla,sistemde mevcut olmayan ürünlere ,ilgili firmanın katılımı ile ulaşırlar.

IV ) Firma satın almak istediği ürünü,barter merkezine bildirir. Merkez, şayet sistemde ise; ilgili firmaların yetkili-telefon-arz edilen ürünle ilgili bilgileri firmaya ulaştırır.

V ) Eğer sistemde olmayan bir ürün talep ediliyor ise;merkez sistem danışmanlarına(brokerlar),firmanın talebiyle ilgili firmalara iletir. Danışmanlar,kendi bölgelerinden uygun firmayı bulup. Sisteme davet etmek için gerekli faaliyetleri gösterirler.

b ) Sistem dengesinin bozulmaması ve bazı ürünlerin arz/taleplerinde yığılma olmaması için , sadece talebe cevap verecek firma-firmalar sisteme katılır. Diğer katılımda bulunmak isteyen firmalar,potansiyel üye olarak değerlendirilir. Koşullar uygun olunca bilgi verilir ve sisteme davet edilirler.

c ) Sisteme borçlanan firmanın,satıcı firmayla olan nakit ilişkisi artık tamamlanmış olur. Satıcı firma ise alacağını sistemden- arz edilen diğer firma ürünlerinden alarak,tahsile gidecektir.

d ) Sistem içinde satış yapan firmanın alacağı barter sistemi içinde teminat altına alınır. Barter şirketince onaylanan satıştan sonra ,alacaklı firma istediği ürünü bulduğu ya da istediği anda sistemden başka bir ürün alarak alacağını tahsil edebilir. Alacaklı firma sistemden alacağını sadece başka bir firmanın ürününü alarak tahsil edebilir. Nakit bir tahsilat söz konusu değildir. Bu aynı zamanda diğer üyelerinde satış yapabileceği ,alacaklı firma sağlar.

e ) Bir firmanın sistemden ürün almasında iki durum söz konusudur. Ya firma daha önce yapmış olduğu bir satışın karşılığında ürün alıyordur yani alacağını tahsil ediyordur. Ya da sisteme kabul edilen bir teminat göstererek sistemden ürün alıyordur yani “ ayni “ bir kredi kullanıyordur.

Sistemden kredi kullanan firmaya ,bu borcunu belirlenmiş bir sürede ödemesi için iki seçenek birden sağlanmıştır. Ya kendisine yönlendirilen çeşitli barter üyesi firmalara ürün satışı yapacaktır. Ya da borcunu nakit olarak bu süre sonunda ödeyecektir. Bu sure zarfında yapılan satışlar ,nakit borcundan düşülür ve kalan kısmı firmadan tahsil edilir. ( Amaç firmanın sisteme ürün satışı yapmasıdır .Bu nedenle firmanın kredi kullanmadan önce vermiş olduğu teminatın çözülmesi başvurulacak en son yoldur. )

f) Tüm barter üyesi firmalar ,barter şirketince hazırlanan barter çeklerini , barter ticareti faaliyetleri sırasında kullanırlar. Barter çekinin iki kopyası vardır ve üç nüsha halinde 25’lik bir koçanda bulunurlar. Barter ile yapılan ticari işlemden sonra bu kopyalardan biri alıcı firma da ,diğeri de satışı yapan firmada kalır. Asıl çek ise barter işlem merkezine ürünü satan firma tarafından ulaştırılır.

g) Barter çekinin üzerinde şu bilgiler bulunur.

       1.Alıcı firma cari hesap no’su

       2. Satıcı Firma cari hesap No’su

       3.Barter çekinin numarası ve tarihi

       4.İşlem bedeli (rakam ve yazı ile )

       5.Barter şirketin tarafından verilen işlem onayı için yetki kodu veya provizyonu no’su

h) Ürünün satışı ve koşullarında anlaşan üye firmalardan ,ürünü satacak olan satıcı

firma , barter şirketinin işlem merkezini arar. Ürünü alacak olan ,alıcı firmanın barter sistemindeki kredisi hakkında merkezden bilgi alır. Eğer ürünü almak isteyen firmanın cari hesabında işlem yapmaya yeterli miktarda kredisi var ise ; barter merkezi bu işlemi onayladığını gösteren “yetki kodu”unu verir. Ürünü satan firmanın cari hesabına “alacak“, ürünü alan firmanın cari hesabına ise “ borç “olarak ; işlem tarihi ,miktarı , çek nosu ve provizyon kod’u ile işlenir.

i) Barter cari hesabında yeterli kredisi olmayan firmaların ,sistemden alım yapması için onay verilmez. Eğer ürünü satan firma , barter işlem merkezi tarafından onay verilmediği halde ürününü satarsa ,barter şirketi bu işlemden dolayı herhangi bir sorumluluk yüklenmez. Barter şirketi sadece ,” provizyon-yetki kod’u” verilmiş işlemleri barter sistemi kuralları dahilinde “bir barter işlemi “olarak ve üyelik sözleşmesinde belirtildiği şekilde kabul eder.

k) Kredisi yeterli olmayan firmanın istedikleri ürünü almak için iki seçenekleri vardır ; ya sistemde bu meblağ’da bir ürün satmalıdırlar ya da kabul edilir düzeyde bir teminatı ,barter şirketine vermelidiler.

l) Barter şirketinin görevlileri (danışmanları ve brokerları ) üye firmalara bu konularda devamlı olarak yol gösterici ve yardımcı olacak şekilde faaliyet gösterirler. Brokerlar sorumlu oldukları üye firmaları düzenli olarak ziyaret eder ve onların çeşitli ihtiyaçlarının sistemden sağlanması ,sorunlarının çözülmesi için faaliyet gösterirler.

Devam edecek…

Burtay MUTLU

Endüstriyel İlişkiler Uzmanı

burtaym@yahoo.co.uk

http://burtay.way.to