KRİZDEN ÇIKIŞTA BARTER-2
BARTER SİSTEMLERİNİN HUKUKİ DURUMU
Kanunlarımızda Barter Ticaret ile ilgili özel bir mevzuat henüz bulunmamaktadır. Buna karşılık halen mevcut ticari mevzuatlardaki çeşitli hükümler, diğer ticari faaliyetlerle aynı koşullara bağlı kalmak koşuluyla, barter sistemi ile de ticaret yapılmasına imkan sağlamaktadır.
Sistemin uygulanmasında problem, dış ticaret işlemlerinde ortaya çıkmaktadır. (Bir dış ticaret işleminin ilgili ihracat, ithalat ve kambiyo hükümleri içerisinde yapılması gerektiğinden barter sisteminin uygulanışında gerçekleşen mekanizmanın , dış ticaret mevzuatında özel olarak tanımlanması zorunludur.)
BARTER ŞİRKETİNİN FİNANS KANUNLARINDAKİ YERİ
Bugün barter şirketleri ticaret mevzuatına göre adi şirketler olarak kurulmakta ve çalışmaktadırlar.
Barter ticaret, çalışma şartları üyelik sözleşmesi ile belirlenmiş; firmaların bir sene için üye olarak çalıştığı sistemin adıdır.
Sisteme üye olan firma nakit ödemeden sistem üyesi bir firmadan mal veya hizmet almakta, mal aldığı firmaya değil de barter sistemine borçlanmaktadır. Borcunu dokuz aylık sürede mal aldığı firmaya değil de sistem üyesi bir başka firmaya ürünü ile ödemektedir. İlgili sürede borcunu ürünü ile ödeme yapamaz ise nakit ödemektedir. Kime ödemektedir? Sisteme ödemektedir. Sistem adına barter şirketine ödemektedir.
Satıcı firma ise nakit veya vadeli fiziki anlamda para almadan ürününü satmakta, karşılığında malını alandan değil de barter sisteminden alacaklı olmaktadır. Alacağını ise mal sattığı firmadan değil; sistem üyesi başka firmalardan mal ve ya hizmet alarak tahsil etmektedir.
Gerçekleşen barter işlemlerinde barter şirketinin durumu ve konumu için aşağıdaki örnekler açıklayıcı bilgiler içermektedir.
Örnek 1 : A Firması , B Firmasına 01/01/2000 de 40 bin USD değerinde makine aksamı satmıştır.
Barter sistemi açısından bu alışverişin anlamı nedir?
1. A ve B Firmaları barter sisteminin üyeleridir. Ürün ile ilgili fiyat, kalite, miktar ve teslimat şekli görüşmelerini karşılıklı yapmışlar ve alışveriş konusunda anlaşmışlardır. Ödemenin %100 barter ile yapılacağı konusunda da anlaşmışlardır. B Firması , A Firmasından 40 bin USD’lik mal almış, karşılığında hiç ödeme yapmamıştır. B Firması 01/01/2000 itibariyle barter sistemine borçlanmıştır. A Firması ise ayni tarih itibariyle barter sisteminden alacaklı olmuştur.
01/01/2000 tarihi itibariyle bu işlemin anlamı ;
2. B Firması 40 bin USD değerinde dokuz (9) ay vade ile kredili alışveriş yapmıştır.
Ürünü kimden almıştır? A Firmasından. Ödemeyi dokuz (9) ay içerisinde ürünü ile yapacaktır.
Ödemeyi kime yapacaktır? Barter sistemine (sistem üyesi herhangi bir firmaya satış yaparak) yapacaktır.
3. A Firması 40 bin USD’lık kredili mal satmıştır. Kime satmıştır? B Firmasına. Ödemeyi kimden alacaktır? Barter sisteminden. Ne olarak alacaktır? Mal veya hizmet olarak alacaktır. Ne zaman alacaktır? İhtiyacı olan bir mal veya hizmeti barter sisteminde bulduğu zaman alacaktır.
Örnek 2 : Aynı A Firması 15 gün sonra , 15/01/2000‘de C Firmasından 10 bin USD ve D Firmasından 30 bin USD değerindeki mal ve hizmetleri barter sistemi ile satın almıştır.
Bu işlemin barter sistemindeki yeri şudur:
C Firması 10 bin USD ve D Firması 30 bin USD barter sisteminden alacaklı pozisyona geçmişlerdir. A Firması ise barter sistemine 40 bin USD borçlanmıştır.
1. 01/01/2000 ‘de barter sisteminden 40 bin USD alacaklı durumuna geçen A Firması ;
15/01/2000’de C Firmasından 10 bin USD ve D firmasından 30 bin USD değerinde mal ve hizmet alarak Barter sistemi muhasebe kayıtlarına göre alacağını tahsil etmiş gözükmektedir.
2. Diğer yandan; A Firmasının daha önce mal sattığı B Firması, 15 Ocak 2000 tarihine kadar barter sistemi üyelerine barter ile henüz bir satış yapmış değildir. A Firmasının 15 Ocak ’da alacağını barter sisteminden tahsil etmesi için, aynı tarihte barter sisteminin de B Firmasından alacağını tahsil etmiş olması gerekirdi. Ancak böyle bir satış henüz olmamıştır.
3. Bu durumda mevcut uygulamada barter şirketi ile firma arasında imzalanan üyelik sözleşmesi (sui-generis/kendine özgü yapısı olan akit) bir vekalet sözleşmesidir. Firmalar, alacaklarını ürün ile tahsil etmesi konusunda barter şirketine vekalet vermektedir. Barter şirketi, alıcı firmanın borcunu dokuz ay sonunda nakit ödeme yapmasını isterken satıcı firmanın üyelik sözleşmesinde kendisine verdiği bu vekaleti kullanmaktadır.
4. A Firması, B firması sisteme mal satmadan barter sisteminden ürün aldığında, alacağını tahsil etmiş olmaz; barter sistemine borçlanmış olur. Ancak A firmasının cari hesabında, alacak ve borç hesapları eşit olduğundan hesabı sıfır gözükür.
5. Gerçekleşen her barter işleminde alıcı firma sistemden kredi kullanırken; satıcı firma sisteme kredi vermektedir.
Barter şirketinin işlemlerde fonksiyonu nedir?
Barter şirketi birbirleri ile barter sisteminde alışveriş yapan firmaların cari hesaplarını tutan, üyelerin vekaletlerine dayanarak borçlu firmaların borçlarını ödemelerini sağlayan, satıcı firmaların alacaklarını ürünle tahsil etmelerini organize eden, sistemdeki ürün ve firma portföyü ile ilgili üyelere doğru bilgi veren bir aracı kurumdur.
Barter üyelik sözleşmesi üye firmalar ile barter şirketi arasında bir vekalet sözleşmesidir. Üye bütün firmaların arzları ile oluşturdukları mal ve hizmet havuzunun üye firmalar tarafından barter sistemi ile kullanılmasını sağlamak konusunda barter şirketine verdikleri yetkiyi gösterir.
Barter şirketi üyelik sözleşmesinde belirtilen şartları sağlamakla yükümlüdür. Bir firmanın barter sistemine üye olup olmamasına karar verirken üyelerin kendisine verdiği yetkiye dayanarak değerlendirme yapar. Yine bir firmanın hangi şartlarda sistemden kredi kullanabileceğine barter şirketi karar vermektedir. Borçlu firma borcunu dokuz ayda ödemediğinde ilgili kanuni işlemleri de barter şirketi yapmaktadır. Nakit ödenen borçların oluşturduğu sistem garanti fonunu da amacına uygun olarak barter şirketi kullanacaktır.
Devam edecek…
Burtay MUTLU
Endüstriyel İlişkiler Uzmanı
burtaym@yahoo.co.uk
http://burtay.way.to