MALİYET İTİCİLERİ

“Maliyet yönetimi”, müşteri ihtiyaçlarının sağlanmasında herhangi bir azalma olmadan, maliyetleri azaltabilme amacı güder. Maliyet muhasebesi sistemleri, varlıkların maliyetlerini belirleyen ve bunların kullanımını takip eden sistemlerdir.  

“Maliyet iticisi” maliyeti etkileyen faktör anlamına gelir. Bu faktörün düzeyindeki değişme, maliyetin de değişmesine yol açar. Enflasyonist ortamlarda, girdi birimlerindeki fiyat artışları en önemli maliyet iticisi olarak ortaya çıkmaktadır. 

Günün koşulları, rekabet nedeni ile maliyetleri devamlı olarak azaltma gereksininmi ortaya çıkarmaktadır. Bu amaçla ilgili olarak firmalar iki yönlü çalışmalar yapmaktadır: 

1.      Değer artırıcı faaliyetlere yönelip, değer artışına katkısı olmayan faaliyetleri azaltmak ve mümkünse ortadan kaldırmak.  

2.      Değer arttırıcı faaliyetlerle ilgili olarak “maliyet iticilerinin” kontrolunu sağlamak. 

Maliyet iticileri ile ilgili örnekler aşağıdaki gibidir: 

* Araştırma/Geliştirme fonksiyonuna ait maliyet iticileri, araştırma proje sayısı, projede kullanılan personel saati, projenin teknik detay düzeyidir.                

*  Mamul Dizaynı fonksiyonuna ait maliyet iticileri, dizaynı yapılan mamul sayısı, mamul parça sayısı, dizayn için kullanılan uzman saatidir. 

* İmalat fonksiyonuna ait maliyet iticileri, üretilen mamul sayısı, doğrudan işçilik maliyetidir.

* Pazarlama fonksiyonuna ait maliyet iticileri, imalat kurgu sayısı, reklam kampanyası sayısı, satış personel adedi, satışlardır. 

* Dağıtım fonksiyonuna ait maliyet iticileri, dağıtılan mamul sayısı, müşteri sayısı, dağıtılan kalemlerin fiziksel özelliğidir. 

* Müşteri Servisleri fonksiyonuna ait maliyet iticileri, servis ziyaret sayısı, servisi yapılan mamul sayısı, servis saatidir. 

* Finans fonksiyonuna ait maliyet iticileri, kullanılan sermaye, çalışılan banka sayısı, müşteri adedidir. 

Maliyet muhasebesinde masrafların hangi masraf taşıyıcısı ile doğrudan ve dolaylı olarak ilişkili olduğu ve çeşitli maliyet iticileri açısından değişken veya sabit yönleri görülebilir.  

Genel olarak değişken masraflar, maliyet iticisindeki değişme ölçüsünde değişen masraflardır. Maliyet iticisinin belirli sınırlar içinde değişmesi sonucu değişmeyen masraflar ise sabit masraflardır. 

Değişken ve sabit masrafların iyi tanımlanması yönetim açısından vazgeçilmez bir bilgi kaynağı oluşturur. Yönetimin verdiği kararlarda değişken ve sabit masraf ayırımını kullanmak gereksinimi vardır. Bu ayırım kullanıldığı belirgin alanlar şunlardır. 

1.      Mamul fiyatlaması 

2.      Bütçe faaliyetleri 

3.      Mevcut mamul ve hizmetlerin karlılık analizi 

4.      Yeni mamul ve hizmetlerin karlılık analizi 

5.      Kara geçiş noktası analizleri 

6.      Maliyet sapma analizleri 

7.      Maliyet azaltma analizleri 

8.      Satın alma/imalat kararları 

9.      Satın alma/leasing kararları 

10.  Faaliyet ünitelerinin karlılığa olan katkısının analizi

Derleyen: Memet Özkan

memeto@hotmail.com

Yararlanılan kaynak:  Prof. Dr. Noyan Arsan, West Georgia Üniversitesi, eğitim notları